dolmaq

f.

1. Bir yerə daxil olub onu doldurmaq, başdan-başa hər yerini tutmaq, boş yer qoymamaq. Evə adamlar doldu. Otağa soyuq hava doldu. Miniklər gəmiyə doldular. – Sar gəlsin dağa dolsun; Bülbüllər bağa dolsun. (Bayatı). Mal-qara kəndə dolub hayküy salmaqda idi. Ə. Vəl.. // Dolu hala gəlmək, ağzına qədər bir şeylə dolu olmaq, boşluq qalmamaq. Stəkanlar çayla doldu. – Mübahisə azından bir saat çəkdi. Çubuqlar da dolurdular, boşalırdılar. C. M.. Məktəb həyəti oğlan-qızla dolmuşdu. M. C.. Bir çoxları yığılıb buraya gəldi, ev-eşik adamla doldu. S. R.. // Məc. mənada. <Orxan:> Ah, qəlbimə sanki od-alov dolmuş. H. C.. Gülsəhər qızlarını görüncə ürəyi fərəhlə doldu. Ə. Vəl.. Əzizin ürəyi atalıq qüruru ilə doldu. S. Rəh.. Nəbinin ürəyinə şübhə doldu: «Yəqin ki, bəy Yusifi döyməyə gəlib». Ə. Abasov.

2. Girmək, daxil olmaq (çoxlu miqdarda). Qulaqlarıma su doldu. – Qarşıdakı ikitağlı böyük pəncərədən işıq içəri dolurdu. M. İ.. // Nüfuz etmək. Gülşad qapını açıb içəri girəndə otaqdakı soyuq bədəninə doldu. Ə. Vəl..

3. Yayılıb hər tərəfi tutmaq, bürümək, örtmək, qaplamaq. Ətrafa səs doldu. // Örtülmək, tutulmaq. Çöllər yuxudan olunca bidar; Min rəng çiçəklə doldu gülzar. A. Ş.. Günəş batandan azca sonra, sinəsi yarıq-yarıq, böyük səhranın üstündəki buludsuz göylər ulduzlarla doldu. M. İ.. Təndirin bir tərəfi dolmamış, o biri tərəfdə çörək qızarır, köpürdü. M. C..

4. Kökəlmək, ətə-cana gəlmək. Ətə dolmaq.

5. Doluxsunmaq, kövrəlmək, tutulmaq, əhvalı pozulmaq, hiddətlənmək, acıqlanmaq. O doldu, qaşqabağı qara bulud kimi üstdən aşağı sallandı. S. R..

6. Girmək, çatmaq, yetmək. Ağabəyim ağa artıq böyüyüb, 14-15 yaşına dolmuşdu. Ç..

7. Yetişərək şirə hasil etmək, sütülləşmək. Sünbüllər yavaş-yavaş dolur.

8. Tamamilə yerinə yetirilmək, ödənilmək, həyata keçirilmək. Planların hamısı dolmuşdur.